Pratyahara, sekiz kollu yoga öğretisinde pek çoğumuz için kafa karıştırıcı olandır. Belki de bu nedenledir ki yoganın diğer kolları kadar üzerine konuşulmuyor. Patanjali’nin Yoga Sutralarından sekiz kollu yoga öğretisindeki bu beşinci kol, başlangıçta farkındalığın tersi gibi görünen ingilizceden tercüme “duyuların geri çekilmesi” olarak adlandırılır- ve yoga, her şeyden önce, bir farkındalık pratiği değil midir? Öyleyse nedir bu Pratyahara?
Geçtiğimiz günlerde instagram hesabımızdan paylaştığımız kısa bir ders pratiğinin altında niyamalardan ve ‘tapas’dan söz etmiştik. Asanalar, niyamalar, pranayamalar hep söz ettiklerimiz… Peki bu 8 kollu yolun 5’nci basamağı Pratyahara ne anlatıyor? Gelin biraz bu konu üzerine sohbet edelim.
İlk başta duyuların geri çekilmesi olarak tercüme etmiştik; daha açık bir ifade ile verelim: Duyuların Kontrolünü Sağlamak
Ahara sözcüğü beslenme, besin anlamına gelir; Pratyahara ise kişinin duyuları besleyen şeylerden kendini çekmesi olarak ifade edilmekte. Pratyahara duyuların, dışsal nesnelere bağlılıktan geri çekilmesini ifade eder.
Bir yoga dersinde, eğitmen sizi bedensel duyumları ortaya çıktıklarında fark etmeye ve bu duyumlarla ilgili farkındalığınızı geliştirmeye çalışacaktır. Bu duyumlar size beş duyu aracılığıyla iletilmiyor mu? Gittikçe daha fazla farkında olmaya çalışıyorsanız, neden ortaya çıkan görüntülerden, seslerden, kokulardan, tatlardan ve dokunuşlardan uzaklaşasınız ki?
Pratyahara – Duyusal geri çekilme, uyaranları görmezden geldiğiniz veya duyularınızı körelttiğiniz anlamına gelmez. Bu, kasıtlı olarak beş duyuyu içe doğru çektiğiniz ve duyum veya uyaran ile ona tepkiniz arasında biraz boşluk yarattığınız anlamına gelir. Şöyle söyleyelim: duyularımızın varlığını, uyaranlara bağlı olarak sürdürmeye son vermesi anlamına gelir, böylece duyularımız artık bu uyarıcılara bağlı olmadığında onlardan beslenmezler. Böylece bu yaşamsal duyularımız içimizdeki kaynağa geri akar ve kişi, dışsal etmenler nedeniyle dikkati dağılmadan ya da kendi dışındakileri tanıma isteğine kapılmadan konsantre olabilir.
Yeterince açık olmadı mı? Bir Örnek Verelim.
Telefonunuzu örnek olarak alalım. Telefon yanınızda kanepede oturduğunuzu hayal edin. Orada oturup hayal kuruyorsunuz ve telefonunuzdan bir “Bing!” sesi duyuyorsanız, size kimin mesaj attığını görmek için otomatik olarak elinize alırsınız. Ve sonra biraz instagramda dolanır; e-postanızı kontrol eder, belki akşam yemeği için alternatif bir tarif ararsınız… Veee ancak yarım saatin sonunda; telefondan kafanızı kaldırabilir ve afallamış olarak etrafınıza bakarsınız…
Ama bunun yerine orada oturup pratyahara pratiği yapıyor olsaydınız, telefonunuza gelen bildirimi duyardınız, sonra o bildirim sesini duymanın bir sonucu olarak içinizde neler olduğunu gözlemlemek için duraksardınız. Eliniz hızlıca telefona uzanmak istediğinde ve ona uzanmasına izin vermediğinizde aksiyetenin ortaya çıktığını fark ederdiniz. Yani bir Bing sesine karşılık; fiziksel, zihinsel ve duygusal tepkilerinizi kendiniz gözlemleyebilirdiniz. Bir süre sonra bilinçli olarak telefonu açıp açmamayı seçer; ama duyumlarınız ve eylem seçiminiz arasında küçük bir boşluk yaratmayı başarmış olurdunuz. İşte bu boşluk Pratyahara’dır.
Çoğu zaman, günlük işlerimiz esnasında, dışardaki uyaranlara aniden tepki veririz. Bu tepkilerden bazıları iyi ve gereklidir, örneğin caddenin karşısına geçmek isterken, bir korna sesi duyduğunuzda karşıdan gelen bir arabanın farkına vararak durmanız gibi. Bu tür ani tepkiler hayat kurtarıcıdır.
Ancak, eşinizden gelen eleştirel bir yoruma, iş yerinizden gelen olumsuz bir performans raporuna veya günlük olarak ortaya çıkan küçük ağrılara ve sancılara aynı dürtüsel şekilde tepki vermek pek de yararlı değildir. Bu durumlarda, uyaranın kendisi ile ona tepki verme şekliniz arasında biraz nefes alma alanı yaratmak akıllıca olacaktır. Pratyahara aracılığıyla, sürekli olarak şu ya da bu yöne çekilmek yerine nasıl tepki vereceğinizi seçebilirsiniz.
Duygusal dengesizliklerimizin çoğunu kendimiz yaratırız. Dışsal olaylardan ve duygulardan etkilenen kişi asla içsel huzura ve sükûnete ulaşamaz. Bunun nedeni kişinin istemeyen duygularını bastırmaya ve diğer duygularını artırmaya çalışırken çok fazla zihinsel ve fiziksel enerji harcamasıdır. Bu sonunda fiziksel ve zihinsel dengesizlikle ve daha sonra çoğu durumda hastalıkla sonuçlanacaktır.
Bir poz sırasında pratyahara’yı asana uygulamanıza dahil edin. Arzularınızın veya duyularınızın ele geçirilmesine izin vermek yerine – Aşağı bakan köpek pozundan çıkmak için sabırsızlanıyorum. Ooh, bu koku ne? – Yanımdaki kız neden bu kadar yüksek sesle nefes alıyor? yerine farkındalığınızı pozun kendisinin enerjisine getirin. Pratyahara, enerjimizin nereye gitmesini istediğimizi ve onu nereden çekmek istediğimizi seçmekle ilgilidir. Sekiz Basamaklı Yoga Öğretisi’nde Pratyahara bir duraktır. Duyularımız ve eylemlerimiz arasında boşluklar bırakarak, sonsuz kapasitemize yönelik daha büyük bir anlayış ve saygı geliştiririz. Bu, meditasyonu sıkıcı olmaktan çıkıp bir zevke dönüştürür. Vazgeçilen her yol, seçilen başka bir yoldur.
Pratyahara’yı kısaca izâh etmeye çalıştım. Bu pratiği kendi başınıza değil; bir eğitmenden birebir öğrenerek uygulamanız size farkı hissettirecektir.
Sevgiyle,
Namaste.
